Όταν ο ένοχος δείχνει τον πολίτη

Το νέο αφήγημα της πολιτικής προπαγάνδας στα social media

Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε ένα παράξενο φαινόμενο να εξαπλώνεται στα κοινωνικά δίκτυα. Δεν είναι fake news με την κλασική έννοια, είναι κάτι πιο ύπουλο: ένα καλοστημένο αφήγημα που επιχειρεί να μετατρέψει τον ψηφοφόρο σε ένοχο, ενώ εκείνοι που άσκησαν εξουσία για δεκαετίες παριστάνουν τους αθώους παρατηρητές.

Πρόκειται για ένα νέο είδος πολιτικής προπαγάνδας.

Με τη βοήθεια «επικοινωνιολόγων», influencers και «ανεξάρτητων σχολιαστών» που τυχαίνει να χρηματοδοτούνται με κρατικές καμπάνιες ή να διατηρούν σχέσεις με πολιτικά γραφεία, επιχειρείται να στηθεί ένα ψηφιακό αφήγημα ενοχής.

Σύμφωνα με αυτό, για την κρίση, τη διαφθορά, τη φτώχεια και τη δημοσιονομική καταστροφή δεν φταίνε οι πολιτικές αποφάσεις, φταίει ο λαός που τους ψήφισε.

Αξίζει να πούμε το εξής όμως σε αυτό το σημείο, ο λαός ΔΕΝ ψήφισε ποτέ για να τον κλέψουν, εξαπατήσουν, κατηγορήσουν ή εξευτελίσουν. Όταν π.χ. ο Γ. Παππανδρέου είπε “λεφτά υπάρχουν” δεν εννοούσε (άσχετα τι έδειξε τελικά η ιστορία) ότι θα οδηγήσει τη χώρα στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Το παλιό κόλπο με νέα μέσα

Η συνταγή είναι γνωστή:

Όταν μια κυβέρνηση ή ένα κόμμα χάνει την εμπιστοσύνη του κόσμου, αντί να αναλάβει ευθύνη, αλλάζει το αφήγημα.

Στα social media, αυτό γίνεται εύκολα, με μια στρατιά πληρωμένων “ειδικών”, bots και διαφημιστικές καμπάνιες που φουσκώνουν «επαγγελματικά» προφίλ πολιτικών και δημοσιογράφων.

Κάθε φορά που ξεσπά ένα σκάνδαλο ή μια κοινωνική αναταραχή, ξεκινάει η ίδια ρητορική:

«Φταίει ο πολίτης που τους ψήφισε».

Ένα επιχείρημα βολικό, σχεδόν ανακουφιστικό για το σύστημα, γιατί του επιτρέπει να διατηρεί τη θέση του χωρίς αυτοκριτική.

Η αλήθεια για την οικονομία που κανείς δεν λέει.

Ο μέσος Έλληνας δεν έχει την ίδια αγοραστική δύναμη που είχε πριν την κρίση.

Τα στατιστικά το αποδεικνύουν: το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα υποχώρησε κατά περίπου 25% μέσα στη δεκαετία 2010-2020. Οι τελευταίες αυξήσεις στον κατώτατο μισθό, αν και σημαντικές στα χαρτιά, δεν καλύπτουν τον πληθωρισμό και τη φορολογία που αυξήθηκε ταυτόχρονα.

Ελπίζουμε να καταλαβαίνετε τώρα γιατί βγήκε ο κ. Στουρνάρας να πει ότι οι αυξήσεις είναι καλές και ξεπερνούν τον πληθωρισμό, την ίδια ώρα που έκανε αναφορά ότι ακόμη δεν υπάρχει θέμα συζήτησης για ανανέωση της θητείας του. (εδώ πάει το 😉 ματάκι )

Ναι, ο κατώτατος μισθός το 2025 φτάνει τα 880 ευρώ μεικτά. Όμως, με ενοίκια που αγγίζουν τα 500-600 ευρώ, με ρεύμα, καύσιμα και τρόφιμα σε τιμές Ευρώπης, και με μια φορολογική πολιτική που εξακολουθεί να τιμωρεί την εργασία, η πραγματική βελτίωση είναι ελάχιστη.

Και όμως, στα social media, η εικόνα είναι διαφορετική: χαμόγελα, επιτυχίες, «ισχυρή Ελλάδα».
Οι αριθμοί όμως δεν λένε ψέματα.

Η οικονομική ανισότητα μεγαλώνει, οι νέοι μεταναστεύουν, και η μεσαία τάξη, αυτό το “θεμέλιο της δημοκρατίας”, σβήνει αργά, ανάμεσα σε φόρους και ακρίβεια.

Το «ξέπλυμα» στα social media

Πίσω από την ωραία εικόνα, υπάρχει ένας μηχανισμός πολιτικού marketing.

Εταιρείες επικοινωνίας αναλαμβάνουν να «διαχειριστούν» τα προφίλ πολιτικών, να αυξήσουν τεχνητά την απήχηση, να κάνουν «φιλικά» σχόλια και να επιτεθούν οργανωμένα σε όσους ασκούν κριτική.

Ο στόχος είναι ξεκάθαρος:

Να ξεπλυθεί το ψέμα και να επαναγραφεί η ευθύνη.

Αντί ο πολίτης να θυμάται ποιος ψήφισε τον ΕΝΦΙΑ, ποιος υπέγραψε τα Μνημόνια, ποιος έταξε “ανάπτυξη για όλους” και έφερε νέα μέτρα, θα του υπενθυμίζουν ότι «όλα είναι δική του επιλογή».

Έτσι η οργή ανακυκλώνεται. Ο κόσμος νιώθει ένοχος, απογοητεύεται, και τελικά απέχει.

Και αυτό είναι το μεγαλύτερο δώρο για κάθε σύστημα εξουσίας: ένας πολίτης κουρασμένος, βουβός και χωρίς ελπίδα ότι κάτι αλλάζει.

Ο ψηφοφόρος δεν είναι άμοιρος ευθυνών, αλλά δεν είναι και ο θύτης.

Κανείς δεν αθωώνει τον πολίτη.

Ναι, έχουμε όλοι ευθύνη: η ψήφος δεν είναι “λευκή επιταγή” και η αδιαφορία είναι συνένοχη στη διαφθορά.

Αλλά ας είμαστε δίκαιοι:

Κανένας πολιτικός δεν προεκλογικά υποσχέθηκε “θα σε κλέψω”, “θα σε φτωχύνω”, “θα ξεπουλήσω τη χώρα”.

Το ψέμα ντύθηκε με υποσχέσεις, και η ευθύνη για αυτό βαραίνει εκείνους που το είπαν, όχι εκείνους που το πίστεψαν.

Τι χρειάζεται τώρα.

Η κοινωνία δεν χρειάζεται άλλες δικαιολογίες ούτε άλλα «ψηφιακά άλλοθι».

Χρειάζεται ειλικρίνεια, διαφάνεια και πολιτικούς που να μιλούν με αριθμούς, όχι με hashtags.

Να δείχνουν ξεκάθαρα ποια είναι η αγοραστική δύναμη του Έλληνα, πόσα πληρώνει σε φόρους, πόσα ξοδεύει σε βασικά αγαθά και πόσα του μένουν πραγματικά.

Και πάνω απ’ όλα, χρειάζεται ενεργούς πολίτες που να απαιτούν απαντήσεις, όχι να ψάχνουν ενοχές.Και πάνω απ’ όλα, χρειάζεται ενεργούς πολίτες που να απαιτούν απαντήσεις, όχι να ψάχνουν ενοχές.

Όσο τα social media θα γεμίζουν με «στημένες» αλήθειες και πολιτικές φωτογραφίες φιλτραρισμένες, τόσο πιο απαραίτητο γίνεται το καθαρό βλέμμα του πολίτη. Όχι για να καταδικάσει τον εαυτό του, αλλά για να ξαναβρεί τη φωνή του.

Η δημοκρατία δεν πεθαίνει όταν αποτυγχάνουν οι πολιτικοί
πεθαίνει όταν ο πολίτης πειστεί ότι εκείνος φταίει για όλα.