Μετανάστευση – Μια βαθύτερη ματιά

Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες – και ιδιαίτερα σε κράτη της περιφέρειας – εδώ και δεκαετίες βλέπουμε ένα επαναλαμβανόμενο φαινόμενο: άνθρωποι, κυρίως νέοι, αναγκάζονται να μεταναστεύσουν για να αναζητήσουν μια ζωή που τους αξίζει. Μια ζωή με αξιοπρέπεια, λογική αμοιβή, και επαγγελματική δικαίωση.

Αν αφήσουμε στην άκρη τις περιπτώσεις πολέμου ή κρίσης, η πλειοψηφία των μεταναστών σήμερα φεύγει δεν βρίσκει τις ευκαιρίες και την ποιότητα ζωής που του αναλογούν στη χώρα του. Κι όμως, δεν είναι μόνο αυτό. Αν το εξετάσουμε πιο προσεκτικά, η μαζική μετανάστευση δεν είναι μια φυσική ανάγκη. Φαίνεται να είναι, πολλές φορές, μια κατευθυνόμενη πολιτική, με στόχο όχι απλώς την “κινητικότητα του εργατικού δυναμικού”, αλλά κάτι πολύ πιο βαθύ: την κοινωνική αποδυνάμωση συγκεκριμένων πληθυσμών.

Γιατί να θέλει κάποιος να αποδυναμώσει μια κοινωνία;

• Γιατί είναι πιο εύκολο να ελέγχεις αδύναμους ανθρώπους

Όταν μια κοινωνία:

• έχει χάσει τους πιο ενεργούς και μορφωμένους νέους της,
• είναι απογοητευμένη,
• παλεύει απλώς να επιβιώσει,

…είναι πολύ πιο εύκολο να την διοικήσεις χωρίς αντιδράσεις. Δεν διεκδικεί, δεν οργανώνεται, δεν αγωνίζεται. Αντίθετα, υπομένει.

• Γιατί αλλάζει ο χαρακτήρας του κράτους

Όταν φεύγουν οι παραγωγικοί και έρχονται νέοι πληθυσμοί που δουλεύουν για λίγα ή απλώς γεμίζει η κοινωνία με ηλικιωμένους, τότε αλλάζει το DNA της χώρας:

• Το κράτος παύει να είναι κοινωνικό.
• Οι νέες γενιές αποξενώνονται.
• Η κοινωνία γίνεται πιο παθητική, πιο εξατομικευμένη.

• Γιατί χάνεται η συλλογική ταυτότητα

Ο κόσμος που μένει πίσω δεν έχει πια “εμείς”. Δεν έχει κοινή ελπίδα, δεν έχει κοινή κατεύθυνση. Αυτό οδηγεί σε κοινωνίες όπου ο καθένας κοιτάζει μόνο τον εαυτό του. Και όταν δεν υπάρχει κοινότητα, δεν υπάρχει και δύναμη.

• Γιατί έτσι το εργατικό δυναμικό γίνεται πιο ευέλικτο και φτηνό

Οι πολυεθνικές δεν θέλουν εργαζόμενους με ρίζες, αξίες και απαιτήσεις. Θέλουν ανθρώπους που:

• μετακινούνται εύκολα,
• δεν έχουν απαιτήσεις,
• δεν διεκδικούν δικαιώματα

Η μετανάστευση, λοιπόν, εξυπηρετεί αυτήν τη λογική. Παίρνεις το έτοιμο, εκπαιδευμένο δυναμικό από τις φτωχότερες χώρες και το χρησιμοποιείς στις ισχυρότερες.

• Γιατί κάποιοι πληθυσμοί είναι “επικίνδυνοι”

Λαοί με ιστορία αντίστασης, συνείδηση, πολιτισμό και αξιοπρέπεια, δύσκολα υποτάσσονται. Επομένως, η αποδυνάμωση αυτών των κοινωνιών μέσω οικονομικής πίεσης και μαζικής μετανάστευσης μπορεί να θεωρηθεί και ως προληπτικό μέτρο εξουδετέρωσης.

• Η απληστία των υπερεθνικών οικονομικών συμφερόντων

Στο κέντρο όλων αυτών βρίσκεται ένας ισχυρός παράγοντας: η απληστία. Μεγάλες εταιρείες και πολυεθνικά κεφάλαια επιδιώκουν να μεγιστοποιήσουν το κέρδος, αδιαφορώντας για τις κοινωνικές συνέπειες. Με εργαζόμενους πρόθυμους να δουλέψουν για λιγότερα, και με κράτη που φοβούνται να συγκρουστούν με το παγκόσμιο κεφάλαιο, το αποτέλεσμα είναι προβλέψιμο: κοινωνίες που αποψιλώνονται από ανθρώπινο δυναμικό και χάνουν τον πλούτο τους.

• Η εσκεμμένη απομείωση της αυτονομίας των εθνικών κυβερνήσεων

Πολλές κυβερνήσεις πλέον δεν αποφασίζουν με βάση το συμφέρον των πολιτών τους, αλλά με βάση διεθνείς υποχρεώσεις και συμφωνίες που εξυπηρετούν άλλους. Η αποδυνάμωση της εθνικής κυριαρχίας σημαίνει και αποδυνάμωση της κοινωνίας. Όταν μια κυβέρνηση δεν μπορεί ή δεν θέλει να προστατεύσει τους νέους της, η μετανάστευση γίνεται μονοδρόμος.

Ποιος ωφελείται από όλα αυτά;

• Πολυεθνικές εταιρείες που βρίσκουν φθηνούς και έτοιμους εργαζόμενους.
• Χώρες με δημογραφικά προβλήματα (όπως η Γερμανία) που γεμίζουν τα κενά.
• Πολιτικά συστήματα που δεν θέλουν οργανωμένους και ενεργούς πολίτες.

Και φυσικά, οι τοπικές ελίτ, που νιώθουν πιο ασφαλείς όταν οι πιο δραστήριοι και σκεπτόμενοι πολίτες έχουν φύγει.

Η μαζική μετανάστευση, λοιπόν, δεν είναι απλώς αποτέλεσμα κρίσης ή αναζήτησης μιας καλύτερης ζωής. Είναι κομμάτι ενός ευρύτερου σχεδίου που έχει στόχο τον έλεγχο, την υποταγή και την αναδιάρθρωση των κοινωνιών. Και η κατανόηση αυτού του σχεδίου είναι το πρώτο βήμα για να μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε.

Θέλουν ή μπορούν οι κυβερνήσεις να αναστρέψουν αυτή την κατάσταση;

Εδώ τίθεται ένα κρίσιμο ερώτημα. Μπορούν ή θέλουν πράγματι οι κυβερνήσεις να εφαρμόσουν πολιτικές ανάσχεσης της μαζικής φυγής;

Η αλήθεια είναι πως:

• Ορισμένες κυβερνήσεις δεν μπορούν λόγω δέσμευσης σε ευρωπαϊκά ή διεθνή πλαίσια, που περιορίζουν την ελευθερία τους να χαράξουν ανεξάρτητη οικονομική και κοινωνική πολιτική.
• Άλλες απλώς δεν θέλουν γιατί εξυπηρετούνται από την αδυναμία της κοινωνίας: λιγότερες απαιτήσεις, λιγότερη αντίσταση, λιγότερες φωνές.
• Και βέβαια, υπάρχει πάντα η περίπτωση της συνενοχής, δηλαδή της συνειδητής συμπόρευσης με υπερεθνικά συμφέροντα.

Είναι λοιπόν πιθανό, η μη δράση να μην είναι αδυναμία, αλλά επιλογή.

Η μαζική μετανάστευση, λοιπόν, δεν είναι απλώς αποτέλεσμα κρίσης ή αναζήτησης μιας καλύτερης ζωής. Είναι κομμάτι ενός ευρύτερου σχεδίου που έχει στόχο τον έλεγχο, την υποταγή και την αναδιάρθρωση των κοινωνιών. Και η κατανόηση αυτού του σχεδίου είναι το πρώτο βήμα για να μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε. Η συνέχεια της συζήτησης περνά αναγκαστικά από τις λύσεις — αλλά με την επίγνωση πως η ανατροπή αυτής της πορείας προϋποθέτει, πάνω απ’ όλα, συνειδητοποίηση και συλλογική αφύπνιση.

Υπάρχει διέξοδος; Πιθανές στρατηγικές ανάσχεσης

Η αντιμετώπιση της μαζικής μετανάστευσης δεν είναι εύκολη υπόθεση. Αλλά αν θέλουμε να δούμε την αλλαγή, οφείλουμε να συζητήσουμε εναλλακτικές. Όχι ως έτοιμες λύσεις, αλλά ως τροφή για σκέψη:

• Επανεθνικοποίηση κρίσιμων τομέων της οικονομίας

Μια κοινωνία που έχει τον έλεγχο της παραγωγής και των πόρων της μπορεί να δημιουργήσει δουλειές και προοπτικές.

• Στήριξη μικρομεσαίων επιχειρήσεων

Ο πραγματικός πλούτος βρίσκεται στη βάση: στην τοπική οικονομία. Αν στηριχθεί, δημιουργεί θέσεις εργασίας με νόημα.

• Δημιουργία δομών επιστροφής και επανένταξης

Όσοι θέλουν να επιστρέψουν από το εξωτερικό, να νιώσουν ότι υπάρχει σχέδιο και χώρος για να το κάνουν.

• Εκπαίδευση που να συνδέεται με την πραγματική οικονομία

Να δημιουργηθεί σύνδεση ανάμεσα στην εκπαίδευση και την αγορά, ώστε οι νέοι να βρίσκουν δουλειές που τους αξίζουν.

• Ανάδειξη συλλογικότητας και τοπικών κοινοτήτων

Η επαναφορά της αίσθησης του “εμείς” μπορεί να αναγεννήσει την ελπίδα και την ανθεκτικότητα μιας κοινωνίας.

• Αποδέσμευση από επιβλαβείς διεθνείς δεσμεύσεις

Να διεκδικηθεί ξανά η δυνατότητα χάραξης ανεξάρτητης πολιτικής, με προτεραιότητα τις ανάγκες του πληθυσμού.

• Αξιοκρατία και διαφάνεια στο κράτος

Για να θέλει να μείνει κάποιος, πρέπει να αισθάνεται ότι έχει ίσες ευκαιρίες και όχι πελατειακές σχέσεις και αδικίες.

Κανένα από τα παραπάνω δεν είναι απλό. Όμως η συζήτηση πρέπει να ανοίξει. Γιατί η μαζική έξοδος δεν είναι φυσικό φαινόμενο. Είναι επιλογή. Και κάθε επιλογή μπορεί να ανατραπεί – αν υπάρχει βούληση, συνείδηση και συλλογική δράση.