Γερμανία: 500 δισ. για υποδομές εν μέσω ύφεσης

Η Γερμανία θεσμοθέτησε ειδικό Sondervermögen ύψους 500 δισ. ευρώ για επιπλέον επενδύσεις σε υποδομές και κλιματική ουδετερότητα, μέσω αναθεώρησης του Συντάγματος (άρθρο 143h) που εξαιρεί το ταμείο από το «φρένο χρέους». Το πακέτο κατανέμεται σε 300 δισ. για ομοσπονδιακά έργα, 100 δισ. προς το Klimafonds (KTF) και 100 δισ. σε Länder/δήμους, με ορίζοντα περί τα 12 έτη.

Τι ανακοινώθηκε

Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση περιγράφει την πρωτοβουλία ως «επενδυτική επίθεση» που θα επιτρέψει πρόσθετες πιστωτικές επενδύσεις για σιδηροδρομικό δίκτυο, ψηφιοποίηση, υγεία/εκπαίδευση και ενέργεια. Η ίδρυση του ταμείου ενεργοποιήθηκε μετά την αναθεώρηση του Μαρτίου 2025 και ισχύει αναδρομικά από 1/1/2025.

Το πλαίσιο «προσθετικότητας» προβλέπει ότι οι πόροι του ταμείου προστίθενται στις δημόσιες επενδύσεις, με νομικό ορισμό που θα εξειδικεύεται από εφαρμοστικούς νόμους.

Τι σημαίνει «προσθετικότητα» (Additionality)

Αρχή: Τα κονδύλια του ταμείου δεν πρέπει να «μετακομίζουν» υπάρχουσες δαπάνες από τον τακτικό προϋπολογισμό στο Sondervermögen. Ζητούμενο είναι νέες καθαρές επενδύσεις.

Διαμάχη: Οικονομικά ινστιτούτα (IW, ifo) προειδοποιούν ότι μέρος των πιστώσεων κινδυνεύει να λειτουργήσει ως «λογιστική μεταφορά», μειώνοντας την πραγματική ώθηση.

Χρονολόγιο 2025 – Πώς φτάσαμε στα 500 δισ.

• 16 Μαρτίου: Επιτροπή Προϋπολογισμού Bundestag εγκρίνει αλλαγές και το πλαίσιο του ειδικού ταμείου.
• 21 Μαρτίου: Ο Bundesrat εγκρίνει την αναθεώρηση και το πλαίσιο του 500 δισ. ταμείου.
• 2 Ιουλίου: Το Υπουργικό Συμβούλιο εγκρίνει νομοσχέδια υλοποίησης (μεταξύ άλλων για το μερίδιο των Länder).
• 8 Ιουλίου: Κατάθεση εφαρμοστικού νόμου για το Sondervermögen βάσει άρθρου 143h.
• 1 Αυγούστου: Προώθηση LuKIFG για διάθεση έως 100 δισ. σε Länder/δήμους.
• 2 Οκτωβρίου: Επίσημη κυβερνητική παρουσίαση της «Επενδυτικής Επίθεσης» και επιβεβαίωση κατανομής 300/100/100.

Οικονομικό πλαίσιο: ύφεση, χρέος, εξωτερική θέση

• Ανάπτυξη: Το ΑΕΠ Γερμανίας στο β’ τρίμηνο 2025 υποχώρησε 0,3% τριμηνιαία (δεύτερη εκτίμηση), επιβεβαιώνοντας εύθραυστη δυναμική μετά από διετή κάμψη 2023–2024.
• Χρέος γενικής κυβέρνησης: Το 2024 αυξήθηκε κατά 57 δισ. στα 2,69 τρισ. ευρώ (λόγος χρέους 62,5%).
• Ακαθάριστος εξωτερικός δανεισμός: Στο τέλος Q2 2025 έφθασε τα 6,7 τρισ. ευρώ, με άνοδο ως προς το ΑΕΠ.

Επιπτώσεις και κίνδυνοι

• Κατασκευαστική ικανότητα: Η αγορά έργων «διψά» για ζήτηση, αλλά υπάρχουν ελλείψεις εξειδικευμένου προσωπικού και διοικητικά bottlenecks που μπορούν να φρενάρουν την απορρόφηση.
• Προσθετικότητα vs «μεταφορές»: Έρευνες IW και σχόλια του ifo καταγγέλλουν ότι τμήμα των δαπανών ανασημαίνονται ως επενδύσεις του ειδικού ταμείου αντί για καθαρά νέα έργα. Η συζήτηση επικεντρώνεται στον κανόνα 10% «καθαρής επενδυτικής αναλογίας».
• Ταχύτητα υλοποίησης: Ο κατασκευαστικός κλάδος καταγγέλλει καθυστερήσεις που απειλούν να «ακυρώσουν» το 2025 ως έτος έργων, παρά την ύπαρξη πιστώσεων.

Η ελληνική εμπειρία 2010 – 2015

Τι πήγε στραβά και γιατί μας αφορά

• Δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές: Το IMF (Blanchard–Leigh, 2013) παραδέχεται ότι προβλέψεις ανάπτυξης υποτίμησαν την ύφεση από τη λιτότητα — οι πολλαπλασιαστές ήταν μεγαλύτεροι απ’ όσο υπετέθη.
• Ελλάδα – Ex Post Evaluation (2013): Το IMF αναγνωρίζει καθυστερημένη αναδιάρθρωση χρέους και υπεραισιόδοξες παραδοχές στο αρχικό πρόγραμμα.
• ESM (2020): Η αξιολόγηση καταγράφει το κόστος προσαρμογής και αντλεί διδάγματα για μελλοντικά προγράμματα – ανάγκη λίγων, «μακρο-κρίσιμων» όρων και δίκαιου επιμερισμού.

Η τότε γερμανική σκληρή γραμμή υπέρ εμπροσθοβαρούς προσαρμογής στην περιφέρεια της Ευρωζώνης συγκρούεται σήμερα με την απόφαση χρηματοδότησης μεγαλόπνοων δημοσίων επενδύσεων μέσω ειδικού ταμείου.

Η παραδοχή για υψηλούς πολλαπλασιαστές δεν είναι ρητορική, είναι αποτέλεσμα μελέτης.

Τι δεν γνωρίζουμε, ακόμη;

Ρυθμός απορρόφησης: Θα αλλάξει πράγματι η κουλτούρα αδειοδότησης και σχεδιασμού ώστε να απορροφηθούν έγκαιρα τα κονδύλια;

Καθαρή αναγκαιότητα: Πόσο «καθαρά νέα» θα αποδειχθούν τα έργα σε ετήσια βάση, με όρους προσθετικότητας; Το τεστ του 2026 θα είναι κρίσιμο.

Editorial – Η συνέπεια μετριέται στην πράξη

Η Γερμανία σωστά επιλέγει δημόσια επένδυση για να σπάσει τη στασιμότητα. Οι υποδομές δεν σηκώνονται με ευχές. Το αληθινό τεστ όμως είναι αλλού: ίδιοι κανόνες για όλους. Αν το «φρένο χρέους» λυγίζει για τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης στο όνομα των επενδύσεων, τότε η Ευρωζώνη οφείλει θεσμικά να αναγνωρίσει ότι οι αντικυκλικές επενδύσεις είναι αναγκαίες σε ύφεση, παντού, όχι αλά καρτ.

Για την Ελλάδα, το μάθημα είναι διπλό: πρώτον, τεκμηριωμένη δημοσιονομική ευελιξία όταν η οικονομία πέφτει. Δεύτερον, καθαρές επενδύσεις με μετρήσιμη απόδοση, όχι λογιστικές μεταφορές.

Οι αριθμοί έχουν μνήμη. Και ζητούν συνέπεια.