«Ευελιξία ή εξάντληση;»

Τι αλλάζει με την 13ωρη εργασία, ποιος κερδίζει, ποιος κινδυνεύει;

Η Βουλή ενέκρινε στις 16 Οκτωβρίου 2025 νομοσχέδιο που επιτρέπει, με προϋποθέσεις, ημερήσια απασχόληση έως 13 ώρες στον ίδιο εργοδότη, πυροδοτώντας δύο γενικές απεργίες και πλατιά κοινωνική αντίδραση. Η κυβέρνηση μιλά για «δικαιότερη, πιο ευέλικτη» αγορά εργασίας, τα συνδικάτα βλέπουν υπονόμευση του 8ώρου σε μία χώρα που ήδη δουλεύει από τις περισσότερες ώρες στην ΕΕ.

Τι ψηφίστηκε

Το νέο πλαίσιο επιτρέπει κατ’ εξαίρεση απασχόληση έως 13 ώρες την ημέρα στον ίδιο εργοδότη, για περιορισμένο αριθμό ημερών τον χρόνο, με τήρηση της 11ωρης υποχρεωτικής ανάπαυσης, προσαύξηση αμοιβής για υπερεργασία/υπερωρία και ρητή απαγόρευση απόλυσης λόγω άρνησης υπερωριακής απασχόλησης. Το ανώτατο όριο χρήσης της 13ωρης βάρδιας ορίζεται περίπου στις 37 ημέρες ετησίως. Παραμένει το ευρωπαϊκό «ταβάνι» 48 ώρες εβδομαδιαίως κατά μέσο όρο.

Τι δεν καλύπτει/εξαιρείται: από τη ρύθμιση εξαιρούνται κλάδοι με ήδη αυστηρά καθορισμένα ωράρια, όπως βιομηχανίες και σούπερ μάρκετ, ενώ η χρήση της ρύθμισης προβάλλεται ως «προσωρινή» και «κατά συναίνεση».

Γιατί τώρα;

Η κυβέρνηση επικαλείται ελλείψεις προσωπικού, ανάγκη ευελιξίας και σύγκλιση με ευρωπαϊκές πρακτικές, σε συνέχεια προηγούμενων παρεμβάσεων (π.χ. 6ήμερη εργασία σε συγκεκριμένους κλάδους με προσαύξηση). Αντίλογος: οι πραγματικοί μισθοί παραμένουν πιεσμένοι και η «ευελιξία» μετακυλίει ρίσκα στον εργαζόμενο.

…ή απλά επισιμοποιεί τη χώρα ως μια χώρα σκλάβων.

Κοινωνικός παλμός: δύο απεργίες σε 15 ημέρες.

Την 1 Οκτωβρίου και 14 Οκτωβρίου 2025, ιδιωτικός και δημόσιος τομέας προχώρησαν σε 24ωρες γενικές απεργίες με μαζικές πορείες σε Αθήνα και μεγάλες πόλεις, παραλύοντας μεταφορές και βασικές υπηρεσίες. Στις 16 Οκτωβρίου το νομοσχέδιο εγκρίθηκε.

Χρονολόγιο

• 1/10 Πρώτη γενική απεργία – εκτεταμένες κινητοποιήσεις.
• 14/10 Δεύτερη γενική απεργία – ένταση στο κέντρο της Αθήνας.
• 16/10 Ψήφιση νομοσχεδίου στη Βουλή.
• 17/10 Διεθνής και ελληνική κάλυψη: «νόμος του κράτους το 13ωρο».

Τα «τεχνικά»: πώς αθροίζεται το 13ωρο με τα όρια

• Ημερήσιο όριο: έως 13 ώρες, μόνο κατ’ εξαίρεση, με προσαύξηση αμοιβής.
• Εβδομαδιαίο όριο: έως 48 ώρες κατά μέσο όρο, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πλαίσιο.
• Ετήσια χρήση: έως ~37 ημέρες 13ωρης βάρδιας.
• Υποχρεωτική ανάπαυση: ελάχιστο 11 ώρες μεταξύ βαρδιών.
• Προστασία: «Άρνηση υπερωρίας ≠ λόγος απόλυσης».

Τι σημαίνει για το μηνιαίο πρόγραμμα
Ένας εργοδότης μπορεί να «τραβήξει» μεμονωμένες ημέρες στο 13ωρο, όχι όμως να μετατρέψει σιωπηρά το 8ωρο σε «νέο κανονικό». Η υπέρβαση των ορίων «σπάει» στο εβδομαδιαίο ταβάνι των 48 ωρών και γράφει υπερωρίες με τις νόμιμες προσαυξήσεις.

Η θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη: ήδη «ψηλά» σε ώρες

Με βάση τα στοιχεία της Eurostat για το 2024, η Ελλάδα καταγράφει τη μεγαλύτερη μέση εβδομαδιαία απασχόληση στην ΕΕ (περίπου 39,8 ώρες), όταν ο μέσος όρος της ΕΕ κινείται κοντά στις 36 ώρες. Αυτό σημαίνει ότι κάθε επιπλέον «παράθυρο» υπερωριών, ακόμη και αν είναι οριοθετημένο, λειτουργεί πάνω σε ήδη επιβαρυμένη βάση.

Τι λένε οι δύο πλευρές

Κυβέρνηση: «Προστασία όσων θέλουν να εργαστούν παραπάνω, χωρίς εκβιασμό ή απόλυση· εργαλεία για κλάδους με έλλειψη προσωπικού, δυνατότητα 4ήμερης εβδομάδας με ίδιες ώρες όταν συμφωνείται.»

Συνδικάτα/αντιπολίτευση: «Υπονόμευση του 8ώρου, απορρύθμιση της διαπραγματευτικής ισχύος· κίνδυνος εξάντλησης και “εκβιασμένης συναίνεσης” σε περιβάλλον χαμηλών μισθών και ακρίβειας.»

Η οικονομική βάση του διλήμματος

Παρά τη σταδιακή ανάκαμψη σε ονομαστικούς μισθούς, η αγοραστική δύναμη στην Ελλάδα έχει βελτιωθεί μόνο οριακά το 2024, παραμένοντας πίσω από την προ-ενεργειακή κρίση περίοδο, σύμφωνα με διεθνείς αναφορές. Σε αυτό το περιβάλλον, η «εθελοντική» υπερωρία γίνεται συχνά αναγκαία για να κλείσει ο μήνας, ειδικά για νοικοκυριά που βλέπουν πάγιες δαπάνες να διογκώνονται.

Ρεαλιστική εικόνα μισθού

Η ανάκτηση μέρους των πραγματικών μισθών το 2024 δεν ισοδυναμεί με «επιστροφή στην κανονικότητα». Το «καλάθι» υπηρεσιών/στέγασης/ενέργειας κρατά την αίσθηση ακρίβειας ψηλά, άρα οι εργατικές «υπερβάσεις» δεν είναι πάντα επιλογή καριέρας αλλά σχέδιο επιβίωσης.

Ρυθμιστικοί κίνδυνοι & τρία σημεία-κλειδιά για εφαρμογή

• Εκ των υστέρων «συμφωνίες»: Χρειάζονται σαφή ίχνη συναίνεσης (π.χ. ψηφιακή σήμανση/ΕΡΓΑΝΗ), αλλιώς η «εθελοντική» υπερωρία γίνεται δύσκολα ελέγξιμη.
• Έλεγχοι & κυρώσεις: Χωρίς ενισχυμένους ελέγχους, τα ανώτατα όρια μένουν θεωρία.
• Υγεία & ασφάλεια: Συσσώρευση 13ωρων βαρδιών αυξάνει την κόπωση, άρα και την πιθανότητα ατυχημάτων, ειδικά σε βάρδιες νύχτας.

Τι μένει να κριθεί τους επόμενους μήνες

• Πόσο «σπάνια» θα αποδειχθεί στην πράξη η 13ωρη ημέρα; Θα μείνει εργαλείο «έσχατης ανάγκης» ή θα γίνει αυτονόητη πρακτική σε συγκεκριμένους κλάδους;
• Πόσο λειτουργούν οι δικλίδες; Αν η άρνηση υπερωρίας δεν επιφέρει συνέπειες, θα φανεί στα πραγματικά δεδομένα κινητικότητας/απολύσεων.
• Αντιστάθμισμα μισθών: Η συζήτηση για συνολικές αμοιβές (βασικός μισθός, κλαδικές, υπερωρίες) αναπόφευκτα θα επανέλθει, καθώς η Ελλάδα παραμένει στην κορυφή των ωρών και χαμηλότερα στη δύναμη αγορών της ΕΕ.

Συμπερασματικά

Η «13ωρη» εξαίρεση δεν είναι τεχνική λεπτομέρεια· είναι πολιτική επιλογή με κοινωνικό αποτύπωμα. Αν οι δικλίδες λειτουργήσουν και οι έλεγχοι είναι πραγματικοί, μπορεί να παραμείνει εργαλείο ανάγκης. Αν γίνει «σιωπηρή κανονικότητα» σε μία ήδη υπερεργασμένη χώρα, τότε το υπόσχομενο όφελος ευελιξίας θα μετατραπεί σε κόστος εξάντλησης. Οι επόμενοι μήνες θα δείξουν σε ποια πλευρά γέρνει η ζυγαριά.